Bitişim Nedir

Bitişim Ne Demek, Bitişim Nedir

Bitişim, dilbilimde sözcüklerin, her biri yalnızca tek bir dilbilgisi kategorisini göste­ren bir dizi anlam birimden (sözlük birim ya da biçim birim) oluşması. Bitişim kavramı, dillerin türsel sınıflandırmasında kullanılır. Bu türe giren dillerde dilbilgisi bağlantıları, işteşlik, yetenek, olumsuzluk, kişi, zaman gibi değişik işlevleri bulunan eklerin köke katılmasıyla ya da bitiştirilmesiyle göste­rilir.

Türkçe, Fince ve Japonca bitişimli diller (bağlantılı diller ya da bitişken diller) öbeği­ne girer. Altay dillerinde ve bu arada Türkçede dilbilgisi bağlantıları, eklerin ad ve eylem köklerine getirilmesiyle belirtilir. Örneğin Türkçedeki “ev-ler-den” sözcüğü, “ev-” gövdesine her biri bir dilbilgisi kate­gorisini gösteren iki anlam birimin (monem) eklenmesiyle oluşmuştur; bu iki anlam birimin her ikisi de sözlüğü değil de dilbilgisini ilgilendirdiği için biçim birim (morfem) diye adlandırılır. “Döndüler” dizimi “dön-” kö­küne, geçmiş belirten “-dü” eki ile “-ler” çoğul ekinin getirilmesiyle oluşturulmuştur. Gene Türkçedeki “görüştürülmemiştiler” dizimi, “gör-” eylem köküne işteşlik (“-ş”), ettirgenlik (“-tür-“), edilgenlik (“-l-“), olumsuzluk (“-me-“), belirsiz geçmiş zaman (“-miş”), hikâye (“-ti”), çoğul kişi (“-ler”) eklerinin getirilmesiyle oluşturulmuştur. Bir başka örnek de “işlev” gövdesine getirilen eklerle verilebilir: “işlev-sel-ci-lik”. Öte yandan Kuzey Amerika Yerli dillerinden Şinuk dilinin bir lehçesi olan Vişram dilin­deki açimluda (“onu sana verecek”) sözcü­ğü şu öğelerden oluşur: a- “gelecek zaman”, -ç- “o”, -i- “onu”, -m- “sen”, -/- “a”, -«d-‘ “ver”, -a “gelecek zaman”.

Bitişimli diller, bir sözcük öğesinin birden fazla dilbilgisi kategorisini gösterebildiği bükünlü dillerden {bak. bükün) ve her sözcüğün yalnızca tek bir sözcük öğesinden oluştuğu ayrışkan dillerden ayrılır. Çoğu dil bu üç türün karışımıdır.