Bulmaca Nedir
Bulmaca Nedir, Bulmaca Türleri ve Bulmacalar Hakkında Bilgi
Bulmaca , çapraz bulmaca olarak da bilinir, daha çok gazete ve dergilerde çıkan yaygın bir sözcük bulma oyunudur. Çoğunlukla boş (beyaz) ve kapalı (siyah, koyu ya da taranmış) karelere bölünmüş dörtgen biçimli bir diyagramdan oluşur. Diyagramla birlikte, biri yatay, öteki dikey, sözcüklerin tanım ya da ipuçlarını içeren numaralanmış iki liste verilir. Listelerdeki numaralar, diyagramdaki numaralara denk düşer. Diyagramdaki her boş kareye, numaralı tanım ya da ipucuna uygun sözcüğü oluşturacak biçimde bir harf yerleştirilir. Böylece kesişen sözcükler ortak harfler taşır.
Bulmaca ilk kez 19. yüzyılda İngiltere’de ortaya çıktı. Bu bulmacalar, çocuklar için hazırlanmış bulmaca kitaplarında ve çeşitli dergilerde yayımlanan ve aynı harflerden yatay ve dikey sözcükler oluşturmaya yarayan karelerden türetilmiş ilkel örneklerdi. Modern anlamda ilk bulmaca 21 Aralık 1913’te New York’ta çıkan World gazetesinin pazar eki Fun’da yayımlandı ve kısa zamanda halkın ilgisini çekti. 1923’e gelindiğinde ABD’nin önde gelen gazetelerinin çoğunda bulmacalar yayımlanıyordu. Bu moda daha sonra İngiltere’ye de yayıldı.
Günümüzde hemen her ülkede ve her dilde değişik bulmacalar düzenlenmektedir, işi Latince bulmacalar hazırlamaya kadar götüren bilim adamları vardır. Bulmacaların yararlı olduğunu savunanlar bu oyunun hem oyalayıcı, hem sözcük dağarcığını geliştirici bir araç olduğunu öne sürerler. Bulmacaların biçimsel açıdan değişik pek çok türü vardır. Bunlar arasında, karelerin bakışımsız olarak dağıldığı bulmaca, taranmış kareleri olmayan, siyah karesi olmayan ve sözcük bitimleri yalnızca kalın bir çizgiyle belirtilen bulmaca, biçimi bir desen oluşturan ya da içinde bir desen olan ya da her ikisini de kapsayan bulmaca ve taranmış kareleri olmayan ve sözcük bitimlerinin belirtilmediği diyagramsız bulmacalar sayılabilir.
Bazı bulmacalarda belirsiz tanımlara, sözcük oyunlarına ve evirmecelere de yer verilir. Bulmacadaki sözcüklerin bir bölümü müzik, spor, edebiyat, coğrafya gibi baştan belirtilen konulara ilişkin olabilir. Bazı bulmacalarda belirli sözcüklerin ipuçları verilmeyebilir. Bu durumda sözcüğün belirli bir kümeden olduğunu belirtme (örn.”bir hayvan”) ya da sözcüğü boş olarak geçtiği bir ibare içinde verme (örn. “Her——- kendi çöplüğünde öter”) yoluna gidilir. Bazen her sözcükte geçen bir önek, sonek ya da bazı ortak harfler verilir ve diyagramdaki boşluklara geri kalan harflerin yazılması istenir. Bu duruma örnek olarak, (men)dil, (men)faat, (men)gene vb; ot(lak), tas(Iak), u(lak) vb; g(er)dek, f(er)sah, mük(er)rer vb gibi diziler gösterilebilir.
Bulmacaların içeriği konusunda izlenen bazı ilginç yöntemler de vardır. Örneğin The New York Times’m pazar eki yönetmeni Lester Markel, gazetede yayımlanan bulmacaların haberlerle bağlantılı sözcükleri içermesine özen gösterirdi. Reklam metni yazarı ve bulmaca hazırlayıcısı Harold T. Bers, konusu, birbirini izleyen tanımlar çözüldükçe yavaş yavaş ortaya çıkan, ipucu kendi içinde olan bulmacalar hazırlardı.