Çeki Hayvanı Nedir
Çeki Hayvanı Nedir
Çeki hayvanı, ağır yükleri taşımada yararlanılan evcil hayvandır. Çift sürmede ve tekerlekli arabaları çekmede çeki hayvanlarım kullanma, Mezopotamya’da İÖ 3000’lerden önce genel bir uygulama biçimini aldı. Sonraki 2.500 yıllık dönem içinde de dünyanın öteki kesimlerine yayıldı. Geçmişte çeki hayvanı olarak daha yaygın biçimde kullanılan ve genellikle çift olarak koşulan öküzün yerini birçok ülkede at ve eşek almıştır. Belçika atı ile Clydestale, Suffolk, Shire ve Percheron gibi bazı at soyları özellikle çeki hayvanı olarak yetiştirilir. Bu atların ağırlıkları 700 kg’den fazla, yükseklikleri ise en az 1,60 m’dir. Bununla birlikte dünyada en önde gelen yük hayvanının evcil manda olduğu söylenebilir. Günümüzde değişik soylardan 78 milyon dolayında manda yük taşımada kullanılmaktadır. Dünyanın az gelişmiş bölgelerindeki çeki hayvanlarının tarımdaki rolü de önemini korumaktadır. Bu hayvanların yemleri kolay yetişir ve kolay sağlanır; fazla bakım istemezler; dışkıları çiftçiler için değerli bir kaynaktır; hayvanların kendileri de verimli yaşam dönemlerinin sonunda besine ve başka ürünlere dönüştürülür.
Çeki hayvanlarından verimli bir biçimde yararlanabilmek için koşum takımları gereklidir. Koşum takımları, hayvanların kas güçlerini, yapılması istenen işe aktarır. Öküz ve benzeri hayvanların koşum takımları, bunların boyunlarına takılan boyunduruklara tutturulur. At ve benzeri hayvanlarda ise, iskeleti sert, üzeri kaplanmış, tasma biçimli hamut kullanılır. Koşumun kendisi boyunduruğu sabana bağlayan basit bir ip düzeni olabileceği gibi, yük ve yolcu arabaları ile kızakların oklarının tutturulduğu, hayvan ya da hayvanların aracı zorlanmadan çekmelerini sağlayan, kayışlardan yapılmış karmaşık bir düzen de olabilir. Özellikle büyük makine parçaları ve havaleli eşya gibi ağır yükleri taşımada çifter çifter koşulan ve sayıları 24’ü bulan koşum hayvanlarından yararlanma, 19. yüzyılda çok yaygın bir yöntemdi.
Birçok yörede bir atla bir katırın ya da biı öküzle bir ineğin art arda koşulması özellikle küçük çiftçiler arasında yaygın bir yöntemdir. Çeki hayvanlarından su çekme, harman dövme, sal çektirme, orman içlerinden tomruk taşıtma gibi işlerde de yararlanılır. Sığır ve at dışında ren geyiği, fil, deve, lama, koyun, keçi ve köpek de çeki hayvanı olarak kullanılır.