Kırgızlar hakkında bilgi

Kırgızlar hakkında bilgi

Kırgızlar, Kıpçak öbeğine bağlı bir Türk lehçesi konuşan Orta Asya halkı. Güniİ müzde 2 milyonu aşkın Kırgızın yaşadığı Kırgızistan’ın yanı sıra Çin’in batı bölgeleri ile Kazakistan. Özbekistan. Tacikistan ve Afganistan’da da küçük Kırgız azınlıkları vardır.

İslam dinini benimsemiş olan Kırgızların kökeni henüz tam belirlenememiştir. Han döneminden (İÖ 206 – İS 220) kalma Çin vakayinamelerinde. Usunların komşusu olan bir Kırgız halkından söz edilir. Bazı tarihçilere göre bu topluluk. Yenisev Irma­ğının yukarı kesiminde yaşamıştır. 8. yüzyı­la ait Orhun Yazıtları’nda da Kırgızların adı geçer. 11. yüzyılda Kaşgarlı Mahmud Kır­gızlardan Türk halklarının en doğuda yaşa­yanı olarak söz etmiştir. Rus kaynaklarında da 16. yüzyılda Yenisey Vadisinde yaşadık­ları belirtilen Yenisey Kırgızlarının. 1703’ten sonraki tarihlerine ilişkin bilgi yoktur; ama bu tarihte. Kalmukların (Oy- ratlar) istilası karşısında Çungarya’va göç etmek zorunda kaldıkları bilinir. Bu göçün Tian Shan (Tanrı Dağları) bölgesine yöne­lik olduğu yolundaki eski varsayım, Tian Shan Kırgızlarının 16. yüzyıl başından beri bu topraklarda yaşadığının kanıtlanması üzerine terk edilmiştir. Günümüz Rus et­nografları, 12. yüzyıldan başlayarak Tian Shan’da Kafkas kökenli halkların yerini Moğolların aldığını, bugün Kırgızistan’da yaşayan Kırgızların da 12. yüzyılda yöreye akın eden Karahitaylarca buraya getirildiği­ni öne sürmektedir. Modern Kırgızca ile Orhun Yazıtları’nda kullanılan dil arasında­ki çarpıcı benzerlik de bu kuramı destekle­mektedir.

19. yüzyılın ilk yarısında Kırgızistan’da yaşayan halk teme! olarak göçebeydi. Kabi­leler Hokand Hanlığı’na bağlı olmakla bir­likte bir ölçüde bağımsızlıkları vardı. 19. yüzyılın ikinci yarısında bölgenin Ruslarca istifa edilmesinden sonra, buraya, giderek büyüyen bir Rus nüfus yerleşti. En iyi toprakların Rus göçmenlere verilmesi sonu­cu 1916’da başlayan ayaklanma kanlı biçim­de bastırıldı. 1917 Sovyet Devrimi’nden önce Kırgızlar ulusal ya da siyasal bir bütün olarak kabul edilmiyordu. Bugün Kırgızis­tan’ı oluşturan topraklar Semireçye ve Fer­gana illeri arasında bölünmüştü. Devrimden önce. hatta 1926’ya değin. Kırgızlar yanlış bir adlandırmayla Kara Kırgızlar olarak biliniyordu. Ruslar, Karadeniz ile Hazar Denizinin kuzeyindeki savaşçı topluluklar olan Kazaklardan ayırt etmek için, Kazakis­tan’da yaşayan Kazaklara (ya da Kazahlar) Kırgız diyor, asıl Kırgızları da onlardan ayırt edebilmek için Kara Kırgız olarak adlandırıyordu. Devrimden sonra Kırgızlar. Sovyet rejimine karşı gerilla savaşına girişti.

20. yüzyılda tarım ile ağır sanayinin gelişme­si ve kentleşme, geleneksel Kırgız yaşamın­da önemli değişikliklere yol açtı. Daha önce Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin bir parçası olan Kırgızistan, Ekim 1924’te Rus SFSC’ye bağlı özerk bir yöne­tim birimi (oblası) yapıldı. Şubat 1926’da gene Rus SFSC içinde Kırgız Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (ÖSSC), Aralık 1936’da da Kırgız Sovyet Sosyalist Cumhuri­yeti (SSC) oluşturuldu. SSCB’nin 1991 so­nunda dağılmasıyla Kırgızistan bağımsız bir devlet oldu. Kırgızlar hakkında bilgiler aktardık.