Klaudios Ptolemaios Kimdir

Klaudios Ptolemaios Kimdir, Klaudios Ptolemaios Hayatı Biyografi

Eski Yunan astronomi, matematik ve coğrafya bilgini. Yer’in hareketsiz oldu­ğunu ve evrenin merkezinde bulundu­ğunu savunmasına karşın, Eski Çağın en büyük astronomi bilginlerinden biridir.

Ptolemaios’un İskenderiye’de yaşadığını ve en önemli gözlemlerini 127 ile 141 yılları arasında yaptığını belgeleyerek yaşamı üstüne güvenilir bilgi veren tek kaynak, bugüne değin ulaşabilmiş olan yapıtlarıdır. Ancak, bu yapıtlarda başka aydınlatıcı bilgi olmadığından ve Eski Çağ’ın geç dönemlerinde yaşamış bazı yazarların yada Bizanslı Theodoros Meliteniotes’in aktardığı kimi ayrıntılar bilim tarihçilerince tutarlı ve güvenilir bulunmadığından, Ptolemaios’un gerçek yaşam öyküsü bu iki küçük bilgiyle sınırlı kalmıştır. Nitekim, doğum tarihi için çeşitli kaynaklar 85 ile 108 yıllan arasındaki değişik tarihleri gösterirken, doğum yeri de Theodoros Meliteniotes’e göre Yukarı Mısır’daki Ptolemais Hermii, kimi belgelere göre Pelusium’dur.

Oysa bazı bilim tarihçileri, doğum yeri olarak gösterilen Pelusium’un bir yanılgıdan kaynaklan­dığını öne sürerler ve bu yanılgıyı, Klaudios ön adının Araplarca Kalûdî biçiminde okunduğu, buradan Latince Orta Çağ metinlerine Pheludiensis olarak geçtiği ve zamanla bozulup Pelusiumlu’ya dönüştüğü şeklinde yorumlarlar. Tümüyle tartışmalı olan bu bilgilere karşılık, ölüm tarihi çoğu kez 168 ya da 170 olarak gösterilen ve Arap tarihçilerince 78 yıl yaşadığı öne sürülen Ptolemaios’un, Roma İmparatoru Hadrianus’un saltanatı sırasında en verimli çağım yaşadığı ve Marcus Aurelius’un imparatorluk yıllarına (161-180) yetiştiği sanılıyor.

Özellikle astronomi ve coğrafya alanındaki yapıtla- nyla Doğu ve Batı dünyasını yüzyıllar boyunca derinden etkileyen, bir coğrafyacı olarak çizdiği dünyanın sınırları 15.yy’ın bitimine değin hemen hemen hiç değişmeden kalan ve Yer’i evrenin merkezi olarak kabul eden astronomisinin temelleri 16. yy’ın sonlarına değin sarsılmayan bu büyük bilginin nasıl yetiştiği ve kimlerin öğrencisi olduğu da kesin olarak bilinmiyor. Yalnız, Helenistik dönemin önemli bilim merkezlerinden İskenderiye’de yaşamış olmasının, özellikle İskenderi­ye Okulunun zengin kitaplığından yararlanma olanağı bulmasının, Ptolemaios’un bilimsel gelişmesinde etkili olduğu genellikle benimsenen bir görüştür.

Ptolemaios, başta astronomi olmak üzere matema Almagest tik, coğrafya, optik, müzik kuramı ve astroloji gibi Eski Çağ’ın gözde bilimleriyle ilgilenmiş, kimisi özgün dilinde, kimisi Arapça çevirisiyle bugüne değin ulaşabilen yaklaşık 40 kitaplık zengin bir yapıt bırakmıştır.

Bu yapıtlardan en eskisi ve en önemlisi, yer merkezli evren modelini açıklayan ve bugün Almagest adıyla tanınan Mathematike syntaksis’tir. Özgün adı “Matematik Derlemesi” anlamına gelen bu yapıt, Eski Çağ’ın daha ileri dönemlerinde, Ptolemaios’a ve yapıtına duyulan saygının etkisiyle önce He megala syntaksis (“Büyük Derleme”), daha sonra He megiste syntaksis (“En Büyük Derleme”) diye anılır olmuş, Araplar kitabı kendi dillerine çevirirken He megiste’y’ı el Mecisti’ye dönüştürdüklerinden, yapıtı 12. yy’da Arapça çevirisiyle tanıyan Batı dünyası da el-Mecisti sözcüğünü Almagest biçiminde Latince’ye aktarmıştır. 13 kitaptan oluşan Almagest, Ptolemaios’un özgün çalışması olarak değil, Eski Yunan astronomisinin o güne değin edindiği tüm bilgileri derleyen ve büyük ölçüde Hipparkhos’un çalışmalarıyla beslenen büyük bir astronomi derlemesi olarak değerlendirilir.

• Eserleri (başlıca): Claudii Ptolemaei opera quae exstant omnia, I, Syntaxis mathematka; II, Opera astrono- mica minora (ö.s.), J.L.Heiberg (der.), 3 cilt, 1898-1907, (“Klaudios Ptolemaios’un Var Olan Tüm Yapıtları, I, Matematik Derlemesi; II, Küçük Astronomi Yapıtları”); Claudii Ptolemaei opera quae exstant omnia, III, Apoteles- matika (ö.s.), F.Boll ve A.Boer (der), 1957, (“Klaudios Ptolemaios’un Var Olan Tüm Yapıtları, III, Apotelesma- tika”): Claudii Ptolemaei Geographia (ö.s.), C.F.A.Nobbe (der), 2 cilt 1813-1845, (“Ptolemaios’un Coğrafyası”)