Maya Uygarlığının Sosyal ve Siyasi Yapısı Nasıldır

Maya Uygarlığının Sosyal ve Siyasi Yapısı Nasıldır Hakkında , Maya Uygarlığının Sosyal ve Siyasi Yapısı Nasıldır , Maya Uygarlığının Sosyal ve Siyasi Yapısı Nasıldır İle İlgili Bilgiler

İspanyol işgali öncesinde büyük kentlerde yaşam, bugünkü modern kentler gibi, son derece karmaşıktı “Mayalar, Zamanın Çocukları” adlı makalesinde Howard LaFay şöyle yazar: “Bu dönemde, ormanın huzur verici havasında düzenlenen ezoterik ayinlerden nasibini alan, tarımla uğraşan, barışçı sade Maya insanı imajı artık kaybolmuştu Yerine yaşam dolu, savaşçı ve daha ileri tarım teknikleri kullanan bir halk gelmişti Vikingler gibi, cesaretle istilalara kalkışıyor ve ticaretle uğraşıyorlardı”

Maya toplumu bir sosyal sınıflaşma içinde yapılanmıştı Bu sınıflaşmanın tepesinde almenehoob Siyasi ve dinsel makamlara yerleşmiş bu ayrıcalıklı sınıf iktidarı ve otoriteyi tekeline almıştı Beyliğin halach uinik (alaç uinik okunur) adı verilen en üst yöneticisi dünyevi ve ruhani işlerde mutlak iktidar sahibiydi Ona ahau da denirdi, amblemleri yuvarlak kalkan, birçok uygarlıkta olduğu gibi asa idi; bu asa yılan başlı antropomorf bir yaratık biçimindeydi Halach Uinik makamı, silsilevi olarak babadan en büyük oğula geçerdi Halach Uinik aynı zamanda batab ’dı, yani yaşadığı kentin mahalli başkanıydı ve beyliğin diğer kentlerinin batab ’ları (çoğulu bataboob) onun komutası altındaydı Yüce şef olarak vergi ona verilirdi, komutanları toplantıya o çağırır ve siyaseti belirlerdi Savaşta her batab kendi askerlerine komuta ederdi Fakat bir de nacom denilen, üç yıl görevde kalan, bir başkomutan vardı ki, nacom doğrudan doğruya halach uinik ’e hesap verirdiKademede batab ‘lardan sonra, ah cuch caboob denilen kentin mahallelerinin idaresinden sorumlu olan yöneticiler bulunurdu Bunlar kimi zaman delege olarak batab ’a eşlik eder ve ona, ayrıca, onun sözcüsü ve habercisi olarak da hizmet ederlerdi (“babaları ve anneleri olanlar”) denilen soylular bulunuyordu

Bunlardan başka, ayrıca popolna ve ah holpop adı verilen, sosyal ve törensel meselelerden sorumlu memurlar bulunurdu Memurlar kategorisinde en alt düzeyde olanlar, düzeni sağlayan ve yasanın yerine gelmesini gözeten, bir tür polis denilebilecek tupil ’lerdi

Ahkin (çoğulu ahkincob) adı verilen din adamları sınıfı batab ’larla aynı kategoride bulunurdu Din adamlığının kuşaktan kuşağa geçişinde de ailevi silsile izlenmekle birlikte, bazı soylu ailelerin bireyleri din adamı olabiliyordu Dinsel hiyerarşinin başında ahuacán (“ağa yılan”, aua kaan okunur) adı verilen baş rahip ya da şaman başı bulunurdu Etkinlikleri törenler, kurbanlar, kahinlik, astronomi, kronolojik hesaplamalar, hiyeroglifik yazı, dinsel eğitim (önceki dönemlerde özellikle ezoterik eğitim) ve tapınakların yönetimi üzerineydi Kademede ahuacán ’dan sonra gelen rahiplere chilam ya da kahin denirdi, insanlara gönderilen ilahi mesajları gözlemle ve orakl benzeri çeşitli yöntemlerle anlamaya çalışır ve yorumlarda bulunurlardı

Soylulara mensup olmaları dolayısıyla tüccarlar komutanların güçlü olanlarıyla yakın ilişki içindeydiler ve onları yollar, ekonomik olasılıklar ve diğer halkların savunma durumu hakkında bilgilendiriyorlardı Toprak genellikle ortak kamu mülkiyeti olarak halka ait olsa da, soylular hiçbir tarımsal faaliyette bulunmamalarına rağmen tarım üretiminden büyük pay alıyorlardı Ayrıca, soylulara av ve balıkçılık, bal, pamuk, battaniye ürünlerinden oluşan vergi ödenmekteydi; vergi kişisel hizmet biçiminde de ödenebiliyordu Yani halk mısır ekimini ve diğer üretimlerini hem kendisi hem de soylular için yapmak durumundaydı

Soylular sınıfının altında kalan halk, yalba uinikoob, chemal uinicoob, memba uinicoob ya da pizilcan gibi çeşitli adlarla belirtilirdi ki, bütün bu adlar ” küçük insanlar” anlamına gelmekte olup, “ayak takımı”nı ifade ederdi Koloni döneminde sıkça kullanılan ad ise Náhuatl dilindeki macehual ’dı Çoğunluğu oluşturanlara verilen “komün insanlar” adı köylüleri, balıkçıları, oduncuları, sakaları, duvarcıları, zanaatkarları, taş yontucularını, dokumacıları, nakliyecileri vb kapsıyordu Sosyal hiyerarşide halkın da altında olanlar kölelerdi; erkek kölelere ppentocet, kadın kölelere munach denirdi Kölelerin çocukları da köle sayıldığından, köle olarak doğmak mümkündü; köle bir çocuk ana babasıyla birlikte veya ebevynsiz olarak, ticari mal olarak satılabilirdi

Siyasi örgütlenme (yönetim)

Mayalar’da hiyerarşik bir yönetim göze çarpar; klasik dönem boyunca her beyliğin en üst yöneticisine k’inich (kiniç okunur, “güneş yüz” anlamına gelir), ahau te‘ (ağaç bey), ch’ul ahaubakab (alemin direği, desteği) gibi çeşitli adlar verilmiştir Bu yöneticiyle kan bağı olan (akraba olan) soylulara ise ahau (ağa, bey) denilirdi İkincil derecede öneme haiz bazı kent ve merkezlerdeki yöneticilere ise sahl (çoğulu sahalo’ob) denirdi, bunlar ahau te (kutsal ağa) ya da ile yakın ilişki içinde olurlardı

Klasik-sonrası dönemin sonunda (MS 800-1000) Yucatan Yarımadası’nda yeni bir yönetim biçimi belirdi: Multepal denilen konfederasyon sistemi Diğer kentler üzerinde hegemonyalarını kuran ilk kentler Chichén Itzá ve Mayapán oldu Bu sistemde yönetim, birbirlerini “kardeş” sayan birçok kişiden oluşan bir konseyle icra ediliyordu Bu hükümet konseyi (multepal) üyelerinin ünvanı ah tepal idi

Mayapán’ın yıkımından (1451) sonra Yucatan Yarımadası kuchkabal denilen 16 ya da 17 eyalete ya da beyliğe bölündü Her kuchkabal ’ın başkentinde askeri, adli ve siyasi otoriteye sahip, halach uinik (“gerçek ve doğru adam”) adlı bir bey bulunuyordu Her kuchkabal batabilbatab ’lar tarafından yönetilen mahalli idarelere ayrılırdı Her batabil de kuchkteeloymak başları zaman zaman yönetim meselelerini çözmek üzere, batab ’ın da katıldığı bir mecliste biraraya gelirlerdi Batabil meclisleri aşiretlerin temsilcileriyle (ah k’ul) batab tarafından atanan temsilcilerden oluşurdu Halach huinic aynı zamanda kuchkabal ’ın şamanı sayılırdı ve din adamları hiyerarşisi ona bağlıydı ’ler denilen, denilen, aşiretlerden oluşan küçük birimlere ayrılırdı Aşiret reisleri ya da

Din adamları

Din adamları hiyeraşisinde şu unvanlar bulunmaktaydı:

* Halach huinic, kuchkabal ’ın (eyalet, beylik) beyi ve din adamı
* Ah k’in may ya da ahau kan mai: Din adamlarının başı
* Ah k’in: Yasal din adamı
* Ah nacom: Kurbancı
* Chilam: Kahin
* Chá ako’ob: Yardımcı

Ekonomik yapı

Tarım Mayalar’ın temel etkinliğini oluşturduğundan, İspanyol işgali öncesine kadar çeşitli tarım teknikleri geliştirmişlerdir Bunun yanı sıra avcılık ve balıkçılık da ihmal edilmemiştir Tropikal orman da onlar için önemli bir besin kaynağıydı İklim değişiklikleri, toprak ve bitki örtüsü, kuşkusuz doğal kaynakların kullanımının ve hangi tarım sisteminin uygulanacağının belirlenmesinde belirleyici etkendi Teknikler, kullanılabilir toprağın nicelik ve niteliğine, kültür tipine ve sosyoekonomik etkenlere bağlı olarak ortaya çıkmıştı

 

Maya Uygarlığının Sosyal ve Siyasi Yapısı Nasıldır Konusu Hakkında Sorularınızı ve Yorumlarınızı Aşağıdan Anında Yazabilirsiniz …