Fransanın Afrikadaki Sömürgeleri

Afrika’da en erken sömürgecilik faaliyetine başlayan ülke Fransa’dır.1830’da Cezayir’i işgal eden Fransa,1845’lerden itibaren Senegal,Gine ve Batı Afrika kıyılarından içerilere doğru ilerlemeye başladı ve ilerlemesini batı-doğu istikametinde Büyük Sahra’nın kuzey ve güneyinde sürdürdü.

1881de Tunusu işgal ettikten sonra bugünkü Mali,Çad,Nijer ve Orta Afrika Cumhuriyeti topraklarını ele geçirip Batı Sudanı tamamen denetimine alan Fransa,daha sonra Gabon ve Kongo bölgelerinde keşifler yapan İtalya asıllı Savorgnan de Brazzanın çeşitli kabile şefleriyle yaptığı anlaşmalara,bu seyahate mali destek sağlamış olduğu gerekçesiyle sahip çıktı ve Gabondan doğuya doğru ilerlemeye başladı.Jean-Baptiste Marchand yönetimindeki Fransız ordusu Batı udanda aşodaya ulaştığında burada bulunan İngilizlerle çatışma durumuna geldi,ancak anlaşmazlık Madagaskarın Fransaya bırakılması,Fransanın da Batı Sudan dan vazgeçmesi suretiyle halledildi (1898).Kongo nehrinin ağzı konusunda Fransa ile Belçika arasında baş gösteren anlaşmazlık,Berlin Konferansı’nda nehrin sağ tarafı Fransa’ya bırakılarak halledilirken,Dahomey (bugünkü Benin) ve Fildişi Sahili de Fransa’nın sömürgeleri arasına katıldı.I.Dünya Savaşı öncesinde Fas’ı işgal eden (1912) ve savaş sonrasında da Almanya’nın sömürgelerinden Kamerun’u ele geçiren Fransa,böylece kıtanın üçte birini teşkil eden Kuzey ve Batı Afrika topraklarının hemen hemen tamamını denetimi altına almış oldu.Güney bölgelerinde sömürgesi bulunmayan Fransa,Doğu Afrika’da da Süveyş Kanalı’nın açılmasından (1869) sonra stratejik önemi artan Afrika boynuzundaki İtalya ve İngiltere ile bölüştüğü Somali kıyılarından,bugünkü Cibuti topraklarına (Fransız Somalisi) sahipti.

Afrika’da doğrudan yönetim ve asimilasyona dayalı bir idare kuran Fransa,sömürgelerini iki ayrı federasyon halinde teşkilatlandırdı.Senegal,Moritanya,Yukarı Senegal-Nijer.Yukarı Volta (Burkina Faso),Fildişi Sahili,Nijer,Gine ile Daomey’i bünyesinde toplayan ve başşehri Dakar olan Fransız Ekvatoral Afrikası da1910’da;Gabon,Fransız Kongosu (Brazzaville),,Ubangi-Şari (Orta Afrika Cumhuriyeti) ve Çad sömürgelerini bir araya topladı.Fransa;sömürgelerini Paris’ten yönetmeye çalıştığından,idari teşkilatta mahalli kadrolara yer vermedi.Buralardaki insanları Fransız vatandaşlığına almakla eraber onların medeni ve siyasi haklarını kullanmalarına ortam hazırlamadı.Sadece anavatana aktarılacak ekonomik çıkarlarla ilgilenen Fransa,siyaset ve eğitim alanında uyguladığı asimilasyon ilkesi sebebiyle milli değerleri unutturup,yerine kendi kültür ve değer hükümlerini yerleştirmeye çalıştı.Fakat buna rağmen,1939’da Fransız Batı Afrika’sında ki on beş milyon nüfus içerisinde,sadece 2136 ki fransız vatandaşlığını kabul etmiş bulunuyordu.Fransa,sömürgelere Fransızlar’ın yerleştirilmeside ve bunların yönetiminde görev almalarında hassas davranırken yerli aydınların,kabile şeflerinin ve diğer ileri gelenlerin toplum üzerindeki etkilerini de silemeye çalıştı.